DERBENT’İN KAYBOLAN KÜLTÜRÜ, KÖY ODALARI.

DERBENT’İN KAYBOLAN KÜLTÜRÜ, KÖY ODALARI.

Fahrettin ALİŞAR
falisar@mynet.com


Köy Odaları; Ahî Kurumları’nın, tekkelerin, yaren odalarının devamı idi. Bu Odaların; oynadıkları sosyal-kültürel rol bakımından, tarihimizde unutulmaz yerleri vardır.
Bu köy odalarımızdan; Derbent’imizde, benim bildiğim, üç tane vardı. Bunlardan biri Hanönü’nde, diğerleri de Yukarı Mahalle ve Hacıahmed Mahallesi’inde idi.
Çocukluğumda bayramlarda; dedem, babam ve diğer aile büyüklerimle, evimizde anamın hazırladığı çeşit çeşit yemekleri, en yeni tabaklarla odaya götürürdük. Anamın oda için hazırladığı yemeklere, büyük özen göstermesi hep dikkatmii çekerdi.
Her yıl, hem Mübarek Ramazan Bayramı’nı, hem de Kurban Bayramı’nı mutlaka Derbent’te; anamın, babamın ve diğer aile büyüklerimin yanında geçiririm. Her bayram, mezarlıkları ziyaret ederim. Mezarlık ziyareti dönüşü, Hanönü’nden geçerken hemen gözlerim, burada bulunan “Köy Odası”na kayar. Çocukluğumda, yemek taşıdığım o günler, Köy Odası’nda olup bitenler aklıma gelir.
Köy Odası’nın girişi ayakkabılıktı. Sağda abdest alma yeri, su testisi, ıbrık ve el leğeni bulunurdu. Odunluk, üzerinde yatakların yığılı bulunduğu tahtalık hemen göze çarpardı. Derbent dokuması yer yastıkları, minderleri ve duvar seccadeleri odayı bir buket gibi süslerdi.
Döşeli bulunan ve sohbetlerin yapıldığı oda, üç sedirden oluşurdu. Karşı sedirde; yaşlılar, misafirler, hocalar ve köyün ileri gelenleri otururdu. Sol sedirde, orta yaşlılar oturur, çocuklar ve gençler sağ sedire yakın durur, sadece hizmet için iç tarafa geçerlerdi. Bu sağ sedirde bulunan çocuklar ve gençler, büyüklerine karşı asla saygıda kusur etmezlerdi.
Köy Odası’nda; dini sohbetler, güncel konular, askerlikte geçen savaş ve esaret anıları anlatılırdı. Dini ve millî destanları da çoğu Derbent çocuğu, Köy Odası’nda öğrenirdi.
İpek Yolu üzerinde bulunan Derbent Köy Odaları; eski kervansaraylarımız gibi, gelene-gidene açık, parasız, yatılı, yemekli mekânlardı. Derbent’e gelip de, misafir olmayan, ya da memnun ayrılmayan bir garibin yapacağı “olumsuz propaganda” Derbent için çok kötü bir reklâm olacağından, buna çok dikkat edilirdi. Bunu Derbent ileri gelenlerinin sözlerinden ve tembihlerinden çok net anlardık. Özellikle “Hacala”nın, geçen kervanlara, Derbent Köy Odası’nda yaptığı hizmetler; anılara, fıkralara konu olmuştur. (Hacala; Derbent’te yerleşik bulunan Alakır soyadlı sülâlenin 1800’lerdeki aile ileri gelenlerinden olup, Derbent Merkez Camii’nin yapımına öncülük eden hayırsever Derbentlidir.)
Cenaze defin işleminin yapıldığı akşam, her evden getirilen tabak tabak yemekler Köy Odası’na getirilir, cenaze yakınları bu Odalarda taziyeleri kabul ederdi. Burada okunan Kur’an-ı Kerim ve duaların ardından, maneviyat yüklü konuşmalar beni çok etkilerdi.
O günkü dayanışmamız maalesef yok olma ile karşı karşıya. Misafire hizmet, sofra serme, yemek yeme ve toplumda konuşma gibi millî hasletlerimizi öğreten, halk eğitim yerimiz olan, bu Köy Odaları’mız artık yok.
Köy Odalarımız yerine, tüm ülkemizde olduğu gibi, televizyonlardan gözünü ayırmayan bir halk ve gençliğimiz var. Kahve köşelerinde, sigara dumanı altında bomboş oturarak zaman öldüren, kötü alışkanlıklar kazanan insanlarımıza baktıkça içim sızlar. Bu manzarayı gören, benden izahını isteyen çocuklarıma, cevap verememenin sıkıntısını yaşarım.
Misafire hizmeti, sofra sermeyi, yemek yeme adabını ve toplumda konuşma gibi milli hasletlerimizi öğrendiğimiz, bir nevi halk eğitim yerimiz olan, “Köy Odaları”mız artık kayboldu.
Aslında kaybolan “Köy Odalarımız” değil, kaybolan “Derbent Kültürü”müz. Sigara dumanından uzak, büyüğe saygı, küçüğe sevgiyi öğreten, yemek yeme adabı ile toplumda konuşmayı belleten, milli hasletlerimizi kazanmamıza zemin hazırlayan Köy Odaları’mızı korumalıydık. Bu odaları yaşatmalıydık. Beceremedik.
Toplumsal danışma bilincinin yeniden kazanılması için, bunun gibi mekânlara ne kadar da çok ihtiyacımız var. Atalarımız bunu ne kadar da iyi düşünüp, böyle mekânlar oluşturmuşlar.
Derbent Kültürümüzün korunması ve yaşatılması adına, Köy Odalarımıza benzer mekânların oluşturulması için, başta Belediye Başkanımız olmak üzere, diğer yöneticilerimize çağrıda bulunuyorum. Lütfen böyle mekânlar oluşturun ve “Derbent Sıra Geceleri” adıyla, haftanın belirli bir gününü buna hazırlayın. Özellikle Derbent Gençliğini buraya çekin. Gençliği, sigara dumanı ile kaplı kahvehane köşelerinden kurtarın.
Derbent Köy Odaları gibi, Derbent Kültürü de kaybolup gitmesin.